W tłumaczeniach medycznych terminy pochodzące z łaciny i greki pojawiają się bardzo często i są kluczowe dla zrozumienia przekazu. Chociaż istnieją ich odpowiedniki w języku niemieckim i polskim, w większości przypadków nie wymagają one tłumaczenia. Łacina i greka w medycynie są powszechnie używane a osoby z wykształceniem medycznym rozumieją je w oryginalnej formie. Jakie wyrażenia pochodzące w łaciny i greki często napotkasz w tłumaczeniach medycznych?
Łacina w medycynie – wpływ
Szacuje się, że około 90% wszystkich terminów używanych obecnie w medycynie wywodzi się z łaciny i greki. Uważa się, że język stosowany w medycynie w dzisiejszych czasach najbardziej przypomina transkrypcję nowożytnego języka greckiego na łacinę. Języka łacińskiego cały czas uczy się na większości uniwersytetów medycznych. W niektórych krajach jego znajomość była lub jest niezbędna do rozpoczęcia/ukończenia studiów medycznych lub farmaceutycznych. W anatomii często używa się terminów wywodzących się z łaciny. Określenia pochodzące z greki występują głównie w nazewnictwie chorób i procesów patologicznych. Terminy medyczne używane w języku angielskim i niemieckim mają często konstrukcję i odmianę wywodzącą się z łaciny. Dzięki temu rozumieją je lekarze na całym świecie.

Łacina i greka w tłumaczeniach medycznych
W tłumaczeniach medycznych słowa pochodzące łaciny i greki spotyka się bardzo często. Jednak trzeba uważać, zwłaszcza, że wyrażenia wywodzące się z tych języków ewoluowały z biegiem lat i mają obecnie inną niż oryginalnie pisownię lub są odmieniane w inny sposób. Łacina w medycynie może też mieć odmienne od oryginału znaczenie. Przykładem innej niż w oryginale pisowni jest słowo wywodzące się z języka niemieckiego „haematopoiesis”, oznaczające proces wytwarzania krwi. Po niemiecku brzmi ono „Hämatopoese”, tracąc „i” z końcówki „-poiesis”. Czasami samogloska „i” zostaje dodana np. niemiecka pisownia słowa wywodzącego się od łacińskiego „hypokalaemia” po niemiecku brzmi „Hypokaliämie” i oznacza niskie stężenie potasu.
Wielu tłumaczeń terminów medycznych dokonano poprzez dodanie przyrostków i przedrostków wywodzących się z łaciny, dzięki czemu łatwiej można je obecnie zrozumieć. Na przykład przedrostek hypo- wywodzi się z łaciny i używa się go w takich wyrazach jak „Hypothyreose” czy „Hypophyse”, a przyrostek „-itis” oznacza zapalenie i znajduje się w słowie np. „Endocarditis” (oznacza zapalenie wsierdzia).
Podstawowy słownik pojęć dla tłumaczy medycznych
Poniżej przedstawiamy kilka przykładów terminów wywodzących się z łaciny. Używane są zarówno w swojej oryginalnej łacińskiej/greckiej wersji, jak również w przekładne na język niemiecki.
abusus, Abusus Missbrauch, z.B. von Drogen
algesis (‐alges‐, ‐alget‐) ‐algesie Schmerz
diarrhoe (‐diarrh‐) Diarrhoe das Durchfließen, Durchfall
dyspnoe (‐dyspnoe‐) Dyspnoe Atemnot
emesis (‐emet‐) Emesis Erbrechen
ikteros (‐ikter‐) Ikterus Gelbsucht
oidema (‐ödem‐) Ödem Schwellung
abcessus, Abzess Eitergeschwür, Absiedlung
adipositas, Adipositas Fettsucht
fractura, Fraktur Bruch
laesio, Läsion Wunde
sepsis, Sepsis Fäulnis, Blutvergiftung
Thrombus, Thrombose geronnene Blutmasse
Łacina i greka w medycynie – skróty medyczne
W języku medycznym bardzo często używa się skrótów, które na stałe weszły już do terminologii i w większości przypadków nie wymagają tłumaczenia. Duża ich część z nich wywodzi się z wyrazów łacińskich i greckich. Poniżej pokazujemy kilka przykładów, które bardzo często spotyka się w terminologii medycznej, a których zazwyczaj nie tłumaczy się na język niemiecki.
ant. – anterior – przednia, określenie używane głównie w anatomii
a.p. – anterior-posterior – często uzywane w opisach badań obrazowych w odniesieniu do projekcji
asc. – ascendens- zstępująca, używane w anatomii np. do opisu naczyń
Ca.- Karzinom – nowotwór, skrót powszechnie stosowany np. w epikryzach, na skierowaniach
i.c. – intrakutan – śródskórnie, np. przy opisie sposobu podania leku
i.m. – intramuskulär – domięśniowo np. przy opisie sposobu podania leku
i.v. intravenös – dożylnie np. przy sposobie podania leku
Rp. – skrót pochodzi od łacińskiego słowa recipe i oznacza weź, przyjmij, od tego skrótu zazwyczaj rozpoczyna się wypisywanie recepty
Łacina w medycynie – jaki słownik?
W internecie dostępnych jest wiele słowników łacińsko-niemeickich. Słowniki internetowe to na przykład:
https://www.medizin-kompakt.de/a-lateinische-medizinische-woerter
Jeśli potrzebujesz krótkiego wprowadzenia do zastosowania języka łacińskiego w medycynie, wtedy warto zapoznać się z książką Die Medizin und ihre Sprache. Recenzję książki można znaleźć tutaj: https://www.aerzteblatt.de/archiv/39980/Die-Medizin-und-ihre-Sprache

Tłumaczenia medyczne – więcej niż znajomość terminologii
Wykonanie dobrego tłumaczenia medycznego wymaga więcej niż znajomości terminów lub zwrotów i przekładu z jednego języka na inny. Tłumaczenia medyczne są ściśle powiązane z wiedzą merytoryczną, a tłumacze muszą dobrze poznać temat, aby zidentyfikować wszystkie zawiłości językowe i przekazać informacje merytoryczne w sposób jasny. W ostatnich latach coraz więcej wyrażeń medycznych tłumaczonych jest na języki obce lub używa się ich bezpośrednio w języku angielskim, który zdominował język medycyny i nauki. Pomimo tego warto, aby tłumacz medyczny znał podstawowe wyrażenia wywodzące się z łaciny i używane w tekstach medycznych.
Często pojawia się pytanie: czy tłumaczyć zwroty łacińskie na język niemiecki lub polski? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. W większości przypadków można zachować te zwroty w ich oryginalnej, łacińskiej formie. Trzeba jednak pamiętać, że tłumacz medyczny przekłada wiele różnych rodzajów tekstów medycznych: protokoły badań, ulotki, charakterystyki produktów leczniczych, artykuły naukowe, broszury handlowe. Tłumacz musi nie tylko zrozumieć przekaz, ale również dostosować go do odbiorcy docelowego, co oznacza, że w przypadku, kiedy teskt skierowany jest do szerszej publiczności zwrot w języku łacińskim należy przyetłumaczyć lub go wyjaśnić. Każde tłumaczenie jest pewnym rodzajem interpretacji, dlatego wymaga od tłumacza rozległej wiedzy i przede wszystkim dbałość o przekaz właściwej informacji.